En uzun koşuysa elbet
Türkiye’de de Devrim
O, onun en güzel yüz metresini koştu
En sekmez luverin namlusundan fırlayarak …
En hızlısıydı hepimizin,
En önce göğüsledi ipi…
Acıyorsam sana anam avradım olsun
Ama aşk olsun sana çocuk, Aşk olsun…
Can Yücel
Türkiye yakın tarihine damga vuran 68 gençliğinin simge isimlerinden Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan 6 Mayıs 1972 yılında idam edildiler. Deniz’in, Yusuf’un ve Hüseyin’in tam bağımsız ve gerçekten demokratik sosyalist bir Türkiye’ye olan inançlarının yanı sıra ödün vermemeleri ve kararlılıkları kendilerinden sonraki kuşakları da derinden etkilemeye devam etti.
Fırtınalı Yıllar ve 68 Devrimci Gençlik Hareketi
1960 yıllar Türkiye’de toplumsal uyanışın yükselişe geçtiği zamanlardı. 1961 anayasasının getirdiği özgürlükçü ortamın etkisiyle mücadele ederek grev hakkına kavuşan işçiler geniş çaplı direnişler sergiliyorlardı. Öğrenci gençliği de üniversitelerde boykot ve sokaklarda demokratik haklar için eylemler düzenliyorlardı. Türkiye İşçi Partisi’nin de 1965 yılındaki seçimlerde TBMM’ye 15 milletvekili sokması Türkiye’de sosyalist hareketin görünür hale gelmesini sağladı. 12 Mart 1971 Muhtırasına giden süreçte de sokaklarda devrimcilere yönelik kontrgerilla eliyle şiddet eylemleri de çoğalmıştı. Amerikan emperyalizmine karşı ‘Tam bağımsız ve sosyalist bir Türkiye’ şiarıyla mücadele eden gençlik hareketi de 12 Mart Muhtırasından sonra şiddetin artmasıyla yeni arayışlara yönelmeye başladı. Bu tarihlerde THKO ve THKP-C gibi örgütler kuruldu. Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Arslan’da THKO’nun kurucu üyeleriydi. Ankara’da bulunan Sinan Cemgil, Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Arslan propaganda amaçlı şehir gerillası taktiği geliştirdiler. Asıl etkinlik yürütmek istedikleri yer ise kırlardı. (1) THKO’lular 1971 yılında bazı eylemlere giriştiler. Emek İş Bankası Şubesi soygunun ardından Balgat’ta bulunan Amerikan üssüne bir baskın düzenlediler. Ardından da 4 Amerikan askerini kaçırarak bir bildiri yayınladılar. Merkezleri olan ODTÜ yurtlarının kapatılmasından sonra Ankara’dan ayrılmaya başladılar. Deniz Gezmiş ve Yusuf Arslan Ankara’dan Malatya’ya bir motosikletle geçmeye karar verdiler. Sivas’ın Şarkışla İlçesi’ne vardıklarında da bozulan motosikletlerini tamir etmek için durdukları sırada kendilerini tanıyan bekçi ve polislerle çatışmaya girdiler. Bu çatışma sırasında Yusuf Arslan yaralı olarak yakalandı. Deniz Gezmiş’te Gemerek İlçesi’nde çatışmadan sonra ele geçirildi. Hüseyin İnan’da Ankara’dan ayrılarak Kayseri’ye geçmişti. Pınarbaşı İlçesi’nde kaldığı evde dayısının teslim olmadığı takdirde öleceğinden endişelenmesi sonucu ihbar etmesi üzerine polise teslim edildi. Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Arslan daha sonra Ankara’ya getirilerek yargılanmaya başlandılar.
Darağacındaki Üç Fidanın Yaşam Öyküsü
Deniz Gezmiş
Öğretmen bir ailenin çocuğu olan Deniz Gezmiş ilkokul ve ortaöğretimini çeşitli kentlerde tamamladı. Liseyi ise İstanbul’da bitirdi. Henüz lise öğrencisiyken sosyalizmle tanıştı. 1965 yılında da Türkiye İşçi Partisi Üsküdar İlçe Örgütü’ne üye oldu. 1966 yılında İstanbul Hukuk Fakültesi’ne kayıt oldu. İlk kez de 1966 yılında Çorum Belediyesi işçilerini destelemek için yapılan ve Türk-İş yönetiminin protesto edildiği bir eylemde Taksim Anıtı’na çelenk koyulurken çıkan olaylarda gözaltına alındı. TİP içerisinde aktif olarak bulunan Deniz Gezmiş bu tarihten sonra öğrenci gençlik hareketlerinin önderi ve örgütleyicisi konumunda bulunmaya başladı. 22 Kasım 1967 yılında da Kıbrıs için yapılan bir mitingde ABD bayrağını yaktığı gerekçesiyle Aşık Ali İhsani ile birlikte ikinci kez gözaltına alındı. 1968 yılında da hem Devrimci Hukukçular Birliği hem de Devrimci Öğrenciler Birliği’nin kurucuları arasında yer aldı. Devlet Bakanı Seyfi Öztürk’ü 7 Mayıs 1968 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Konferans Salonu’nda protesto ettiği sırada gözaltına alınan Deniz Gezmiş serbest bırakıldıktan hemen sonra da 30 Mayıs’ta Amerikan Emperyalizminin simgesi olarak görülen 6. Filoyu protesto ettiği için yargılandı. Özellikle o dönemki İstanbul Üniversitesi işgal ve boykot eylemlerinin de içerisinde birebir yer aldı.
1 Kasım 1968 yılında çeşitli öğrenci gençlik derneklerinin çağrısıyla gerçekleşen Samsun’dan Ankara’ya Mustafa Kemal Yürüyüşünde en önünde yer alarak Türk Bayrağı’nı taşıdı. O dönem Türkiye’ye Vietnam Savaşı’nda işlediği suçlarla anılan Robert Kommer ABD tarafından Büyükelçi olarak atanmıştı. Devrimci gençler ise ona ‘Vietnam Kasabı’ lakabını vermişlerdi. 28 Kasım 1968 yılında da Deniz Gezmiş Robert Kommer’ın Türkiye’ye gelişini Yeşilköy Havaalanında protesto ettiği için tutuklandı. Serbest kaldıktan sonra da üniversitelere yönelik reform yasa tasarısı protestoları sırasında çıkan bir çatışmada İstanbul Üniversitesi’nde 31 Mayıs 1969 yılında yaralandı. Hakkında tutuklama kararı olmasına rağmen hastaneden kaçtı. Yine bu yıl İstanbul Üniversitesi’nden ihraç edildi. Bir süre sonra Filistin’e giderek burada İsrail işgaline savaşan gruplardan eğitim aldı. Filistin’den Türkiye’ye dönen Gezmiş 20 Aralık 1969’dan 18 Eylül 1970’e kadar Cihan Alptekin’le birlikte tutuklu olarak cezaevinde kaldı.
Hapisten çıktığında Deniz Gezmiş gençlik hareketinin içerinde birebir yer almadı. Çünkü artık mücadelesini farklı alanlarda yürütmeye karar verdi. Hüseyin İnan ve Sinan Cemgil ile birlikte Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu’nu (THKO) kurdu. 4 Mart 1971 yılında da Balgat Askeri Üssü’nden 4 ABD’li askeri arkadaşlarıyla birlikte kaçırdı. Bu olaydan sonra her yerde aranmaya başlandı. 4 askerin serbest bırakılmasından sonra da Sivas’ın Şarkışla İlçesi’nde yakalandı. THKO davası olarak bilinen davadan yargılandı. Suçlama ise 146. maddeye muhalefetti. 9 Ekim 1971 yılında hakkında idam kararı verildi. TBMM’de idam kararının onaylanması için yapılan oylamada Adalet Partisi’nden 218, CHP’den de 28 vekil evet oyu kullandı. Yusuf Arslan ve Hüseyin İnan ile birlikte 6 Mayıs 1972 yılında idam edildi.
Hüseyin İnan
1949 yılında Kayseri’nin Bozhüyük Köyü’nde doğan Hüseyin İnan ilk ve ortaokulu Sarız İlçesi’nde tamamladı. Daha sonra Hüseyin İnan 1966 yılında ODTÜ İdari Bilimler Fakültesi’nde kayıt oldu. Üniversitede devrimci mücadeleye katılan Hüseyin İnan Sosyalist Fikir Kulübü ve Dev-Genç üyesiydi. Daha sonra da Türkiye İşçi Partisi’ne katıldı. O dönem 68 gençliğinin Amerikan emperyalizminin simgesi olarak gördüğü 6. Filo eylemlerinde de yer aldı. Bu yıllarda ideolojik olarak THKO’nun kır gerillası programı da geliştiren Hüseyin İnan’dı. 14 Ekim 1969 yılında Suriye üzerinden Ürdün’e giden Hüseyin İnan Filistin Kurtuluş Örgütü’nün gücü olan El Fetih kamplarında İsrail’e karşı silahlı mücadele verdi. İsrail’de karakollara düzenlenen baskınlarda da yer aldı. Türkiye’de döndüğünde de Diyarbakır-Antep yolunda bir otobüste yakalandı.
Serbest kaldıktan sonra Ankara’ya dönen Hüseyin İnan’ın kafasındaki kır gerillası fikri bu yıllarda iyice olgunlaşmaya başladı. Daha sonra kendisi gibi aynı düşüncelere sahip olan Deniz Gezmiş ile de bir araya gelerek THKO adlı yapılanmanın kurucusu oldu. İnan bu grubun ideolojik önderiydi. Birçok teorik yazıya da imza attı. Bir yazısında: “M.D.D. işçi sınıfı öncülüğünde gerçekleyecek olan devrim stratejisidir. Devrimde işçi sınıfı öncülüğünün gerçekleşmemesi halinde, pratikte öncülüğü ele geçirebilecek sınıf küçük burjuvazidir. Genel yapısı ile belirlemek gerekirse, işçi sınıfının öncülüğünde gelişmeyen anti-emperyalist mücadelede, (Bu şekilde gerçekleşen devrim M.D.D. değildir. M.D.D.’de işçi sınıfı öncülüğü şarttır.) gerici güçlerin tasfiyesinden sonra toplumun gelişimi şöyle olacaktır.
1- Ya toplum kapitalizme kayacaktır.
2- Ya da geçici bir bocalama döneminden sonra ülke tekrar emperyalizmin kontrolüne girecektir.” demişti. (2)
THKO’nun kurulmasından sonra Hüseyin İnan bütün eylemlerin içerisinde bir önder olarak yer almaya başladı. Özellikle Balgat’ta 4 Amerikalı askerin kaçırılması eylemindeki cesareti ile adından söz ettirdi. Ankara’dan ayrıldıktan sonra Kayseri’de ele geçirilen Hüseyin İnan Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi tarafından idama mahkum edildi. İdam kararının durdurulması mücadelesine rağmen 6 Mayıs 1972 yılında Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan ile birlikte idam edildi. İdam edildiğinde 23 yaşındaydı.
Yusuf Aslan
1947 yılında Yozgat Kuşsaray köyünde doğan Yusuf Aslan 1966 yılında ODTÜ’de öğrenim görmeye başladı. Ardından da Sosyalist Fikir Kulüpleri üyesi oldu. 6 Ocak 1969 yılında da Vietnam Kasabı olarak bilinen ABD Büyükelçisi Robert Komer’ın ODTÜ’yü ziyareti sırasında arabasının ters çevrilerek yakılması eyleminde birebir yer aldı. Aktif mücadelesi yüzünden ilerleyen günlerde üniversiteden uzaklaştırılma cezası aldı. Daha sonra da Filistin’e geçerek buradaki kamplarda eğitim aldı. (3) Türkiye’ye dönüşünde de yakalanarak bir süre cezaevinde kaldı. Cezaevinden çıkışından sonra öğrenci hareketinden çekilerek THKO’nun kurulma çalışmalarına katıldı. THKO’nun Türkiye İş Bankası Emek Şubesi’ni soygun eylemini Deniz Gezmiş ve Sinan Cemgil ile birlikte gerçekleştirdi. Dört ABD’li askerin kaçırılması eyleminde de yer aldı. Ankara’dan ayrılarak Deniz Gezmiş ile birlikte Malatya’ya geçmeye çalıştıkları sırasında Şarkışla’da çıkan çatışmada Yusuf Aslan yaralı olarak ele geçirildi. Daha sonra yapılan yargılamada Deniz Gezmiş ve Hüseyin İnan ile birlikte 6 Mayıs 1972 yılında idam edildi.
Ulaş Üstündağ
ulasustundag.wordpress.com
Kaynakça:
1. Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, 1988, s. 2168
2.Hüseyin İnan, Türkiye Devrimin Yolu, Ulusal Kültür Yayınları, 1991, s.34
3. İnönü Alpat, Türkiye Solu Sözlüğü, Siyah Beyaz Kitap, İstanbul, 2012, s. 418
4. E.Attila Aytekin-Gökhan Atılgan, Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat, Yordam Kitap, İstanbul, 2015.
5. Nihat Behram, Darağacında Üç Fidan, Everest Yayınları, 41.basım, 2008.
www.haber2021.com
