Yüzyıllardır süren özgürleşme kavgasının Jön Türklerle ivme kazanıp İkinci Meşrutiyet’le, Kuvayı Milliye’yle, Ulusal Kurtuluş Savaşımızla, laik Cumhuriyetle taçlanması…
“Devrimin kanunu bütün kanunların üstündendir” düşüncesiyle başlatılan kültür, eğitim seferberliği: Öğretim Birliği, Harf Devrimi, Dil Devrimi, Tercüme Bürosu, Dünya Klasikleri, Köy Enstitüleri, Halkevleri…
Bu seferberliğin yarattığı genç aydın kuşakların 1960’larda TİP, DİSK, TÖS, FKF, DEV-GENÇ gibi toplumun her tabakasında kuramsal ve eylemsel olarak örgütsel bütünlüğü yakalaması yani özgürlükle ekmeği, bilimle emeği, sanatla gülmeyi kucaklaştıran “dayanışma” sözcüğünün can bulması…
68 Kuşağı
Tarihe “68 Kuşağı” olarak geçen kuşağın toplumsal mücadelemizdeki unutulmayan serüveni…
Çocukluğunda yaşadığı mücadele birikiminin doruğa çıktığı günlerin masal olmadığını anlamaya ve anlatmaya ömrünü veren bir genç, beş ciltlik Türkiye Gençlik Hareketleri Tarihi: 1944-1974 (Sevinç) ile “Milletin bağrından temiz bir kuşak yetişiyor. Bu eseri ona bırakacağım ve gözüm arkamda kalmayacak!” diyen Atatürk’ün düşlediği, özlediği bir genç olarak yaşıyor.
1958 doğumlu Turhan Feyizoğlu, yaşamda özne olabilmek için emek verirken yüzyıllarca kullaştırılmış, köleleştirilmiş bir toplumdaki özgürlük arayışının doruğa çıkmasını sağlayan Cumhuriyete olan borcunu ödüyor.
Küreselleşmeyle kurulan düzenlerin emperyal dayatmalarının amansızlaştığı koşullarda insanın birikimi, deneyimi, yeteneği ölçüsünde hayallerini büyütmeye, toplumsal gerçeği görmeye, anlamaya, algılamaya çalışarak yaşamasıyla özgürleşeceğini kanıtlıyor.
Feyizoğlu, toplumsal yaşamımızın düşünsel, eylemsel, örgütsel birikimini yazdığı kitaplarla aktarmaya çalışıyor.
Bir dönemin yaşanmışlıklarını anlamak, sorgulamak için o dönemin özne olmayı başaran insanlarının bilinçlerini, umutlarını, düşlerini, eylemlerini nedenleri ve sonuçlarıyla birlikte değerlendirmek gerektiğini bilerek ve bunu uygulayarak yazıyor.
68 Kuşağı’nın Belleği
“Bizler Türkiye toplumunun tarihi geçmişinde sağlam olan, ulusal ve devrimci olan ne varsa onun mirasçısıyız” diyen Deniz Gezmiş’in özne olduğu 1960’ların fırtınalı yıllarını konuşturuyor, yüz yüze gerçekleştirdiği söyleşilerle, dönemin tanıklıkları ve belgeleriyle bugüne taşıyor:
Fırtınalı Yılların Gençlik Liderleri Konuşuyor (Ozan), Fikir Kulüpleri Federasyonu (Ozan), Denizler ve Filistin (Alfa), 15-16 Haziran 1970/ Türkiye’yi Sarsan İşçi Direnişi (Çıngı), Fırtınalı Yıllarda Ülkücü Hareket (Ozan), Akıncılar ve AK-Gençlik’ten AKP’ye (Tekin), Yılmaz Güney/ Bir Çirkin Kral (Tekin)…
Mahir Çayan’ın bir şiirinde “Karanlıklar imparatorluğuna kafa tutan adamlar” olarak betimlediği 68 Kuşağı’nın öncü kişiliklerinin yaşamlarını yazıyor:
Bugünün gençlerine Deniz/ Bir İsyancının İzleri’nde (İzan) Deniz Gezmiş’i, Mahir/ On’ların Öyküsü’nde (Totem) Mahir Çayan’ı, İbo/ İhtilalin Fidanı’nda (Totem) İbrahim Kaypakkaya’yı, İki Adalı’da (İzan) Hüseyin Cevahir ve Ulaş Bardakçı’yı, Sinan/ Nurhak Dağları’ndan Sonsuzluğa’da (Alfa) Sinan Cemgil’i, Erikler Çiçek Açtığı Zaman-Dede’de (İzan) Hüseyin İnan’ı anlatıyor.
O günün gençlerini, çocukluklarından başlayarak nasıl yetiştiklerini, yakın çevreleri ve ilişkileriyle birlikte anlatırken öncü olmalarının temelini oluşturan gizemleri tanıklıklarla ve belgelerle besliyor.
Turhan Feyizoğlu, gençliğe olan umudu yineleyerek günümüze getirdiği fırtına kuşlarının gerçek ama destansı toplumsal mücadele tarihini titizlikle kitaplaştırarak 68 Kuşağı’nın belleği oluyor.
Öner YAĞCI
Kaynak: Cumhuriyet Gazetesi 18 Aralık 2021 Cumartesi
